Gelukkig zijn er nogal wat biljarters die deze column met plezier lezen. Het aantal reacties dat ik in de loop van de jaren heb ontvangen zijn talrijk en dat doet deugd. Lezers weten inmiddels dat ik graag wat dieper inga op de elementaire eigenschappen van ons biljartspel.
Wat gebeurt er precies als twee ballen elkaar raken en wat is het gedrag van de botsing tussen bal en pomerans en tussen bal en band. Dat soort vragen. ‘Dáár is het UWV voor’ zou Hans Böhm zeggen. Om de natuurkundige en wiskundige eigenschappen van ons biljartspel te doorgronden is het noodzakelijk wat meer te begrijpen van botsingtheorie, verschillende vormen van wrijving en menselijke waarnemingen hiervan.
Meerdere malen heb ik al uitgelegd dat een en ander zo snel plaats vindt, dat gebruik te maken van High Speed fotografie noodzakelijk lijkt. Sinds kort ben ik in bezit van een eenvoudige High, Speed camera, die opnamen kan maken tot 1.000 beelden per seconde. Dit is echter nog onvoldoende om alles te zien, daar de contacttijden tussen bal en pomerans in orde grootte liggen van 0,5 tot 1 milliseconde. De contacttijd tussen twee ballen is nog belangrijk korter.
Inmiddels heb ik meer dan vijftig opnames gemaakt en ben verrast hoe ver theorie en praktijk soms uiteenlopen. Bijvoorbeeld: de snelheid van de keu bij de afstoot is veel hoger dan bij een volledig elastische botsing tussen bal en pomerans verondersteld wordt. En niet alleen de pomerans (deze vervormt sterk bij de botsing en werkt als een schokdemper) is hiervoor verantwoordelijk.
Ook is goed waar te nemen dat bij elke trekstoot en kopstoot de speelbal na de afstoot los komt van het laken en terug stuitert op de tafel, meestal voordat deze de aanspeelbal raakt. Is de speelbal nog los van het laken tijdens het raken van bal twee, dan zal de beoogde trekstoot aanzienlijk minder terugkomen dan verwacht, butage dus.
En wat te zeggen van een kets. Wellicht al bekend, het hoge geluid bij een kets-stoot wordt veroorzaakt door het contact tussen het hout/of beentje van de keu-top en de aanspeelbal. Met High Speed duidelijk waarneembaar. Reglementair dient een kets dan ook te worden afgeteld, ongeacht of daarna de carambole tot stand komt. In het Franse reglement is dit naar het schijnt te zijn ook opgenomen.
Alle bovenstaande kennis zal niet leiden tot beter biljarten, maar geeft wellicht meer inzicht over het hoe en waarom. Verwonder je over de volgende twee opnames, slechts 5/1.000ste seconde na elkaar.
Op foto 1 zie je dat de pomerans contact maakt met de speelbal. De tweede foto laat zien dat de speelbal bal twee raakt, maar het contact met de speelbal en de pomerans is dan allang verbroken! Een harde of zachte pomerans doet er niet toe en ook niet of zacht dan wel hard wordt gestoten.
Bron: Biljart Totaal (november 2014)
Auteur: Hans de Jager
Email: h.d.jager@gmail.com
PS Op beide foto’s zijn ook goed de schaduwlijnen te zien en hoe deze zijn afgetekend, dit is de correcte manier van markeren indien de arbiter een bal moet schoonmaken.
Uit ’t hart gegrepen (oktober 2014) – Index – Half-zacht of half-hard (december 2014)
Ik ben een rubbertechnicus en al 25 jaar snooker enthousiast.
Ik vraag me al jaren af of een rubberen pomerans niet een zeer goed alternatief is voor leer.
Ik ben instaat om verschillende synthetische materialen toe te passen in verschillende hardheden en vormgeving.
Wat is uw mening en kunnen waar verder brainstormen over de uitvoering.
Met vriendelijke groet,
Harrie Arends