Zeven jaar geleden schreef ik in deze rubriek over het wel en wee van pomeransen. Over de vorm de kwaliteit en het toen nieuwe fenomeen de gelaagde pomerans. Moori was in de beginjaren het ei van Columbus: veertien laagjes en in drie hardheden verkrijgbaar te weten Slow, Medium en Quick. De ene speler zwoer erbij, de andere voelde nauwelijks verschil met spelen, maar wel met de prijs…. meer dan tien maal duurder dan de conventionele pomeransen. Lees verder: Half-zacht of half-hard
Eerst even terug naar mijn proza van vorige maand. Ik heb nogal wat reacties gehad over het onderwerp ‘afstoot’. Alle gebruikelijke termen kwamen voorbij, zoals een duwstoot, spelen vanuit de onderarm, wel of niet stoppen tijdens de voorbeweging, violen en doorgaan ‘in’ de bal.
Allemaal termen, die de afstoot zouden kunnen beïnvloeden. Inderdaad is dit onderwerp behoorlijk gecompliceerd. Reden genoeg om er later uitgebreider op terug te komen. Meer reacties blijven daarom welkom en ik zal die dan ook zeker beantwoorden.
Ruim een jaar geleden schreef ik over gelaagde pomeransen die steeds populairder leken te worden. De ervaringen hebben geleerd dat twee merken met afstand de voorkeur van veel spelers hebben: Moori, wellicht de pionier van de gelaagde pomerans, en Kamui eveneens van Japanse makelij. Beide merken bieden pomeransen aan in verschillende hardheden: Soft, Medium en Hard. Persoonlijke voorkeuren komen meestal uit op Soft en Medium.
Kamui levert bovendien naast de traditionele bruine ook diepzwarte pomeransen en verwierf een behoorlijk marktaandeel mede doordat Moori langere tijd niet of slecht verkrijgbaar was. Moori is nu weer goed leverbaar en de liefhebbers zweren vaak bij de een of ander. Ook Predator, de fabrikant van de inmiddels wereldberoemde High Tech topeinden van tiendelig tegendraads gelijmd esdoorn, introduceerde een 8-laags pomerans onder de naam VICTORY, verkrijgbaar in Soft, Medium en Hard. En ja de resultaten zijn naar mijn gevoel verbluffend: consistent, vormvast en vooral duur. Onder de € 20,- zijn ze nergens te koop en dat is ook nog zonder montage (zie foto).
Het verschil tussen Soft en Medium is niet erg groot. Wellicht is Soft voor het seriespel beter en Medium voor 3-banden. De versie Hard was nog niet leverbaar en kon ik dus niet testen. Ook Predator laat deze pomeransen in Japan fabriceren. Ook hier zijn ervaringen van spelers van harte welkom.
Bron: Biljart Totaal (april 2016)
Veel speelplezier, Hans de Jager
h.d.jager@gmail.com
Morakami ™ Cue Tips zijn gemaakt van het beste Japanse varkensleer, en vervolgens zijn deze in de fabriek verzegeld in een luchtdichte doordrukstrip verpakking, om de structuur en de versheid van uw nieuwe pomerans te bewaren.
Morakami™ Cue Tips – Black
Morakami ™ Cue Tips zijn ontworpen en vervaardigd volgens exacte specificaties. De hardheid niveaus zijn zeer nauwkeurig en de consistentie is ongeëvenaard. Elke hardheid is duidelijk verschillend van elkaar. Het verschil is visueel waarneembaar. Morakami pomeransen bieden u meer dikte waardoor deze langer mee kan gaan, of u deze trimmen naar elke dikte waar u comfortabel mee speelt. Ze zijn verkrijgbaar in 14mm Super Soft, Soft, Medium en Hard.
Morakami ™ Super Soft Cue Tips zijn 8mm hoog (Duro Hardheid = 70,6)
Morakami ™ Soft Cue Tips zijn 7.6mm hoog (Duro Hardheid = 73,1)
Morakami ™ Medium Cue Tips zijn 7.3mm hoog (Duro Hardheid = 79,4)
Morakami ™ Hard Cue Tips zijn 7mm hoog (Duro Hardheid = 86,0)
De Morakami Black lijn van fijne precisie pomeransen worden gebouwd op een bepaalde dikte voor elke hardheid. Deze pomerans zal zeker niet vervormen (paddestoel) en zijn kwaliteit, hardheid en vorm voor het leven van de pomerans houden.
Spelen met een Morakami ™ Black Cue Tip, geeft u 100% vertrouwen waarmee je kan concentreren op het spel en niet op de pomerans.
Een Morakami pomerans heeft grip op de speelbal als geen ander om u maximale controle te bieden.
Vele liefhebbers hechten weinig belang aan de kwaliteit van biljartkrijt. (Zie ook: Waarom is biljartkrijt blauw)
Voor hen is biljartkrijt enkel een middel om de zogenaamde “kets-stoten” te vermijden. Als dat het enige voordeel was, waarom is er dan biljartkrijt te koop : 1 blokje voor 0,50 euro ten opzichte van 1 blokje voor 25 euro. Je moet dan gewoon gek zijn om 25 euro te betalen, als je hetzelfde voordeel kan behalen met een blokje van 0,50 euro.
Wat is het verschil: Fabrikanten van biljartkrijt houden dergelijke informatie zo’n beetje angstvallig geheim en voor hen is hun biljartkrijt het allerbeste dat er op de markt te krijgen valt. Ze hoeven zich ook niet te verantwoorden als ze “rommel” geproduceerd hebben: hier geldt duidelijk de regel: zo lang het maar voldoende verkoopt en er voldoende winst te genereren valt.
Omgekeerd is er ook een stelling die zegt: Als je speelt met het allerbeste biljartkrijt, dan ben je nog geen topspeler. Een topspeler wordt je enkel door een combinatie van : een kwaliteits- keu, met een goede pomerans en biljartkrijt, technisch zéér kundig in de te spelen discipline en als een waardig iemand fungeren aan de biljarttafel. Lees verder: Wat is biljartkrijt
Op speciaal verzoek nog maar eens het wel en wee van de pomerans. Francois Mingaud wordt gezien als de uitvinder van de pomerans. Hij lijmde een stukje leer op een biljartkeu, haalde de bovenkant langs de kalkmuur van zijn detentieruimte en op het biljart was effect geboren. Op latere leeftijd schreef deze Fransman veelvuldig over biljarten, nadat hij zich inmiddels in Rotterdam had gevestigd.
Foto 1
Na veel experimenteren rond 1800 ontdekte Mingaud, dat er een groot verschil was tussen een harde en een zachte pomerans.Was het leertje te hard, dan kon de speler minder veel effect geven. Veelvuldig ketsen werd toegeschreven aan de pomerans. Door een ruw smeermiddel op de pomerans te smeren kon beter met effect worden gespeeld en zo ontstond het gebruik van krijt. Eigenlijk is krijt niets anders dan gemalen potas en een beetje beenderlijm. Een kleurstof bepaalt of krijt rood, groen, blauw of welke kleur dan ook verlangd wordt. Lees verder: Pomerans en onderhoud
Annonceren doet elke goede arbiter op een vaste manier. Maar toch kun je grote verschillen waarnemen in het annonceren van de arbiters. Zelfs van goed opgeleide arbiters. Vooral het moment waarop de arbiter de carambole annonceert, laat grote verschillen zien.
Het Spel en Arbitrage Reglement is er duidelijk in. Een carambole is geldig als alle ballen tot stilstand zijn gekomen en er geen fout is gemaakt. Simpel, zou je dus zeggen. Als arbiter wacht je dus tot de ballen stil liggen en dan annonceer je de gemaakte carambole. Dat zou je zeggen, ja. Maar in het SAR kunnen we nog meer vinden. Artikel 5505 bijvoorbeeld, is erg interessant. Daar staat onder andere dat de arbiter de speler niet mag hinderen. Met niet mogen hinderen kan natuurlijk heel veel bedoeld worden, hier gaat het om zodanig optreden dat de concentratie van de speler er niet door verstoord kan raken. Door het tempo van annonceren of door het al te luid of juist erg zacht te annonceren. In de toelichtingen van artikel 5505 staat het heel mooi beschreven. De arbiter moet proberen om niet te monotoon te tellen.
Dan wordt het makkelijk een dreun. Niet prettig.
Verder staat er: ook dient de arbiter rekening te houden met snelle en langzame spelers. Als je als arbiter bij een langzame speler te vlug telt, kan hij er zenuwachtig door worden.Als je bij een vlotte speler langzaam telt, haal je de speler uit zijn ritme. Juist bij vlotte spelers die compact spelen, is ritme heel belangrijk. En als de arbiter met zijn annonces in dat ritme meegaat, hoort de speler de annonces wel, maar omdat het past in het patroon, verstoort het zijn concentratie niet. Dat gebeurt pas als de verwachte annonce uitblijft of, zoals je nog wel eens kunt waarnemen, er andere dan de voorgeschreven aanduidingen gebruikt worden. De speler doet een stoot, kijkt wat ervan terecht komt en gaat in zijn hoofd meteen door met het vervolg. Natuurlijk weet je als speler ook wel dat je carambole pas geldig is als alle ballen stilliggen. Je weet ook wel dat je daar op moet wachten met de volgende stoot. Maar in je hoofd ben je al weer verder. Als de arbiter dan wacht met het annonceren tot de ballen stilliggen, kan dat heel storend zijn voor een speler. Het is ook nergens voor nodig, om te wachten.
Tenslotte zien de arbiter en de speler beiden de ballen caramboleren. De arbiter meldt hem meteen zoals de speler verwacht en de speler gaat zich meteen concentreren op de volgende. Als hij daarna iets doet waardoor de gemaakte carambole alsnog ongeldig zou worden, dan zal de arbiter de laatste, al getelde, carambole eenvoudig herroepen. Bijvoorbeeld als de speler al weer stoot voor de ballen stilliggen.
Ook bij het kaderspel is het storend als de arbiter te lang wacht met annonceren. Dat komt nogal eens voor. Regelmatig kom je arbiters tegen die na de stoot, als de ballen hebben gecaramboleerd, blijven kijken waar de ballen uiteindelijk terecht komen.
Bij het kaderspel moet de arbiter natuurlijk meer zaken melden dan alleen de carambole. Maar als hij bij het melden van de positie ook pas de carambole telt, is dat heel storend. Het tellen van de carambole is voor de speler in feite het geven van toestemming om aan de volgende te gaan denken. Het is heel belangrijk dat je als arbiter je tempo aanpast aan het tempo van de speler.
Frédéric Caudron De Luxe gelaagde pomeransen zijn zeer goed getest en positief ontvangen door meerdere top biljarters
Leverbaar in Zacht (S), Medium (M) en Hard (Quick)
Het geheim van de Caudron De Luxe pomerans ligt in de verschillende persingen per leerlaag. Als je met deze pomeransen speelt zul je merken dat bij rustige patronen ( b.v. driehoekjes ) de pomerans redelijk zacht aanvoelt. Indien je echter patronen speelt die (veel) meer inzet nodig hebben dan zal de pomerans harder aanvoelen.
De nieuwe Caudron De Luxe Pomerans is een 10 laags pomerans waar de onderste leerlaag een harde persing heeft. De laag die er boven zit een iets minder harde persing, de laag daarboven weer iets mindere harde persing etc. etc.
Caudron Meerlaagse Pomerans
Met de Frédéric Caudron deLuxeTips kunnen mooie rustige driehoekjes goed gespeeld worden en heb je een redelijk zacht gevoel.
Spinnende effecten, 2,5 keer rond etc. etc. zijn beter te spelen met de Caudron pomerans.
Inmiddels hebben verschillende goede spelers ( Van Kuyk, Merkcx, v/d Spoel, Leppens, etc. ) de DeLuxe Caudron Cuetip gestest en die zijn allen onder de indruk van de grip die ze op hun speelbal hebben. Frédéric zelf speelt met de harde versie ( Q )
Bij trekstoten wordt de keu op het moment van aanraking van de speelbal teruggetrokken!
Bij doorschietstoten gaat men over het algemeen wél door. De beweging van de keu dient bij contact met de speelbal in beide gevallen, dus bij trek- én doorschietstoten, door te gaan. Het verschil tussen beide stootvormen is de aanspeelhoogte. Bij trekstoten altijd onder het middelpunt van de speelbal, maar bij doorschietstoten doorgaans bóven het middelpunt.
Het niet bewegen van de keu in een rechte lijn: Het is de bedoeling dat de keu niet naar rechts of naar links wordt gezwaaid. Men noemt deze fout een side-stroke. Het is de bedoeling dat de keu niet naar boven of naar beneden wordt bewogen. Men noemt dit een up- respectievelijk een down-stroke. Alleen een zuivere rechte lijn van de keu, de zogenaamde beweging in zijn as-richting is juist.
De voorhand is als het statief van uw fototoestel. U kunt, als u een foto neemt, uiteraard een schop tegen het statief geven, maar zal de foto dan nog scherp zijn? Uw voorhand heeft dezelfde functie. Dus laat u vóór, tijdens en ook ná de stoot, uw voorhand doodstil liggen. Haal de hand pas van tafel als de af gestoten bal de tweede bal geraakt heeft. Denk ook aan de voorbewegingen bij de stoot, bij de meeste stoten dient er minstens driemaal een voorbeweging te zijn om de bal zo te kunnen raken dat de plaatsing en het tempo goed verzorgd is.
Wat er bij punt 3 over de voorhand is verteld, geldt ook voor het lichaam. Voor, tijdens en na de stoot dient het hele lichaam muisstil te staan. De bewegingen komen, afhankelijk van de spelsituatie, uit de elleboog, dan wel uit de pols en in sommige gevallen zelfs zowel uit de pols als uit de onderarm. Dit is de tempo onderarmtechniek.
Er wordt over het algemeen veel te hard gespeeld. Het is heel vreemd maar hoe harder we stoten hoe moeilijker het wordt om een spelsituatie zuiver te spelen. Zodra de speelbal de derde bal geraakt heeft, dient hij tot stilstand te komen. Bij voorkeur binnen een afstand van ongeveer 20 cm.
Men kijkt tijdens de stoot naar de derde bal. Een heel slechte manier van stoten omdat deze werkwijze de side-stroke in de hand werkt. Het is veel beter om ons eigen te maken dat we voor, tijdens, en na de stoot naar de tweede bal kijken. Bij de massé en piqué kijken we naar het punt waar de pomerans de speelbal dient te raken.
Te snel stoten behoort ook tot de top tien meest gemaakte fouten. Al lijkt het nog zo’n gemakkelijke spelsituatie, bekijk en behandel hem toch alsof het de moeilijkste stoot is die u ooit gezien heeft.
Alle stootbeelden worden vaak met dezelfde afstand van de voorhand t.o.v. de speelbal gespeeld en met dezelfde achterhand. Ga ervan uit dat als u een kleine spelsituatie speelt, dat u dan een korte voorhand dient te gebruiken, ongeveer 6 cm is goed, en een korte achterhand. De achterhand dient dan ongeveer 1 handdikte achter het balanspunt van de keu te liggen. Moet u een extreem grote situatie spelen dan dient de voorhand minimaal 15 cm vanaf de speelbal te staan en de achterhand circa 15 cm van het einde van de keu.
Het biljarten is een concentratiespel/sport. Het niet concentreren is dodelijk voor een goede partij. Probeer u eigen te maken dat u telkens de situatie goed bekijkt. Geef niet bij elke carambole commentaar. Het evalueren dient ná de partij te geschieden.
Men speelt over het algemeen teveel spelsituaties waarbij de speelbal over de band(en) loopt. Bij de spelsoort libre en kader is het van zeer groot belang om zoveel mogelijk voor de directe oplossingen te kiezen. Onder directe oplossingen wordt verstaan dat, de speelbal direct via bal 2 naar bal 3 wordt gespeeld, dus zonder een of meerdere banden. Men zegt wel eens gekscherend: ” De basis functie van de banden is om ervoor te zorgen dat de ballen niet op de grond vallen”!
Een pomerans is één van de meest belangrijke onderdelen van een biljartkeu. Daarover hoeven we niet eens te discussiëren.
Een, van een goede pomerans, voorziene cafékeu (uit één stuk), kan soms betere resultaten geven dan de allerduurste keu met een slechte pomerans.
Je hebt niet-gelaagde- en gelaagde pomeransen welke met lijm op de ferrule worden aangebracht
Over de niet-gelaagde pomeransen kunnen we kort zijn: Als je serieus biljart en in een competitie speelt, dan gebruik je dergelijke pomeransen niet. Je komt deze mindere pomeransen vaak nog tegen op cafékeus, en ook die haast versteend en meer dan 30 jaar oud zijn.
We gaan het hier enkel hebben over gelaagde pomeransen.
Eerst even een technische noot over gelaagde pomeransen: mogelijk dat je dan meer begrijpt waarom een goede pomerans zo veel meer kan betekenen op je biljartkeu tijdens de competitie en mogelijk ook het verschil kan maken tussen winst of verlies.
De hardheid van een pomerans :
Daar hebben we zeker al over gehoord, want we kennen: superzacht, zacht, medium en hard.
Als je aan twintig liefhebbers vraagt : wat is de hardheid van de pomerans op uw keu, dan is er menigeen die daar niet op kunnen antwoorden. Men hoort het donderen in Keulen. De meesten zeggen dan ook medium: omdat ze het antwoord gewoon niet weten. Als je dan vraagt, van welk merk is de pomerans op de keu: kijkt men je aan of men water ziet branden, dat is gewoonweg een vraag teveel. Echter aan de hand van het merk, zou je de hardheid kunnen vermoeden. (zie onderaan deze pagina een kolom met deze informatie)
Verder is een pomerans bij elke stoot, onderhevig aan slijtage en in het bijzonder bij de zachte- en superzachte pomeransen. Eigenlijk dient een pomerans minstens jaarlijks vervangen te worden. Je moet niet wachten met de vervanging tot er bijna niets meer over is, aan pomerans, op je biljartkeu. Als de pomerans te dus is kun je dus wel met het harde en scherpe beentje schade aan het laken veroorzaken, of je stoot een stuk van je beentje af op de nog hardere stootbal. Op tijd vervangen dus! Dit is gewoonweg onderhoud van je biljartkeu, precies hetzelfde, als het onderhoud van je auto. Dus ook de pomerans die lange tijd op een keu in een showroom heeft gestaan zal ik niet accepteren. Pomeransen moeten altijd in de originele verpakking onder de juiste omstandigheden worden opgeslagen om de kwaliteit te behouden.
Hoe kan je nu proberen “in perfecto” te spelen, als je de specifieke eigenschappen van de pomerans op je keu niet kent?
Wat is hardheid :
Wanneer een kracht inwerkt op een materiaal, dan gaat dit materiaal een tegenkracht ontwikkelen, volgens het principe: actie geeft altijd een reactie. Eigenlijk is het gewoonweg de toepassing van één van de basiswetten van de fysica.
Deze tegenkracht hangt, bij materialen onder meer af, van de chemische samenstelling en de onderlinge fysische elektronenconfiguratie van al de moleculen, waaruit het materiaal is samengesteld.
Men kan dus zeggen dat de hardheid van een materiaal, de weerstand is, die dat materiaal biedt, tegen een definitieve- en blijvende mechanische vervorming.
Als er met een keu, voorzien van een pomerans, een geringe kracht wordt uitgeoefend op het oppervlak van een biljartbal, dan zullen in princiepe beide voorwerpen, elastisch vervormen. Bij een pomerans zou je dat kunnen merken, bij een biljartbal veel minder, omdat deze ontzettend veel harder is. Als de uitwerking van de kracht is voltooid, dan nemen beide voorwerpen hun oorspronkelijke vorm terug in, … mits aftrek van een bepaald (zeer minimaal…) percentage slijtage aan de pomerans.
Als er bij de uitwerking van de bovengenoemde kracht, een definitieve vervorming optreedt van de pomerans, dan heeft de pomerans zijn “hardheid-punt” bereikt en overschreden. Er is dus geen sprake meer van een elastische vervorming. Zo kunnen zachte- of superzachte pomeransen, door de herhaalde (brute) kracht van de afstoot tijdens het spel, definitief vervormen en waarbij alle elasticiteit geheel of gedeeltelijk verdwenen is. Dergelijke pomeransen zullen dan minder goede uitgevoerde biljartstoten gaan opleveren. Men spreekt dan van een plastische vervorming.
Onderstaand, enkele afbeeldingen van de elastische vervorming van de pomerans, bij contact met de biljartbal en genomen met een hoge snelheidscamera.
De hardheid van pomeransen wordt vastgelegd in een schaal van 1 tot 100, waarbij 1 = zéér zéér zacht bv. gels en 100 = extra hard bv. eboniet rubber. Kauwgom heeft bv. een waarde van 20, een zachte rubberen band van een fiets = 25, de zachte wielen van skatebords = 78 en de harde wielen van skatebords = 98.
Om deze metingen uit te voeren gebruikt men meestal een durometer. Op onderstaande video kan je zien hoe dit bij Kamui verloopt:
En nog een meting van synthetische pomeransen voor mij wat minder bekende merken:
Geteste pomeransen hebben altijd een hardheidsscore tussen 55 en 100, waarbij:
– superzacht, een score heeft van 55-59, soms ook aangeduid op de pomerans met SS.
– zacht, een score heeft van 60-65, soms ook aangeduid op de pomerans met S.
– medium, een score heeft van 66-75, soms ook aangeduid op de pomerans met M.
– medium hard, een score heeft van 76-80
– hard, een score heeft van 81-85, soms ook aangeduid op de pomerans met H, en
– superhard, een score heeft van 86-100.
Vacuum laminatie proces:
Gelaagde pomeransen zijn samengesteld uit diverse lagen dierlijk leder, welke, met een geheime lijmsoort, aan elkaar zijn gelijmd.
Over de gebruikte lijm blijft men zéér vaag.
Nadeel van deze techniek is echter, dat de lijm in de diverse lagen van de pomerans, altijd microscopisch kleine luchtbellen bevat, ook al gebruikt men een drukplaat. Deze luchtbellen zouden, na het drogen van de lijm, blijvend gevangen zitten in de tussenlagen. Bij elke stoot met de keu, kunnen deze luchtbellen, door de impact van de pomerans op de biljartbal, microscopisch kleine scheurtjes veroorzaken in deze tussenlagen. Op termijn leidt dit tot echte breukjes in de tussenlagen van de pomerans, waardoor het biljartspel kan verstoord worden, door de minder goede werking van de pomerans, in zijn geheel.
Om dit te voorkomen, gaat men de gelijmde diverse lagen dierlijk leder, voor het drogen van de lijm, verpakken in een folie. Dit verpakt geheel wordt dan vacuüm gezogen met een pomp, waardoor ook de microscopisch kleine luchtbellen in de lijm, definitief verdwijnen. De combinatie met de atmosferische druk aan de buitenkant van de folie, doet hier uitstekend zijn werk.
Het looien van dierenhuiden:
Om pomeransen te maken, wordt veelal de huid van diersoorten gebruikt. Hoe jonger het dier, hoe fijner de struktuur van de huid.
Een dierenhuid, van een pas geslacht dier, is opgebouwd uit drie lagen : opperhuid, de lederhuid zelf en het onderhuids bindweefsel. Meestal wordt de opperhuid en het onderhuids bindweefsel verwijderd.
Varkenshuid heeft een grovere structuur in vergelijking met de huid van andere diersoorten, zoals runderen.
Voor het looiproces kunnen verschillende looistoffen gebruikt worden. Natuurlijke looistoffen zorgen voor een levendige uitstraling van het leer. Vaak wordt de natuurlijke stof galluszuur gebruikt. Maar er zijn ook andere plantaardige looistoffen: de zogenaamde catechinen. Tegenwoordig wordt er ook gebruik gemaakt van het chemisch looien, met name het looien met behulp van chroomzouten. Dit is wel erg belastend voor het milieu en voor de gezondheid van de mens.
LET OP: Pas op voor namaak: Ook in de biljartwereld heeft namaak reeds een plaats gevonden.
Een pomerans is één van de meest belangrijke onderdelen van een biljartkeu. Daarover hoeven we niet eens te discussiëren.
