Mijn column van vorige maand riep weer eens voornamelijk vragen op over onderhoud en veroudering van biljartballen. Op een rijtje: Wat is de levensduur van biljartballen? Worden ballen na verloop van tijd (speeltijd) minder soepel? Verandert het gewicht en/of de diameter?
AIs verzamelaar ben ik in bezit van honderden meest oude biljartballen, waaraan ik destijds al veel metingen gedaan heb. De resultaten daarvan waren bepaald niet bemoedigend, daar de afwijkingen dusdanig uiteenlopend waren dat geen eensluidende conclusies konden worden getrokken. De testen zijn ongeveer 15 tot 20 jaar oud en ik was destijds vooral geïnteresseerd hoe de S.A. Ballen zich gedroegen t.o.v. Ivoren biljartballen. Lees verder: Het geheim van de bal
U kent het wel, u legt aan voor een uiterst moeilijke bal die aan de overkant van de tafel ligt, en u kijkt of tegen de bovenkant van uw montuur aan of u kijkt over u bril heen waardoor de kans dat deze bal raak gaat al met 50% is verminderd. Door een comfortabel aluminium lichtgewicht montuur zonder randen om het glas behoort dit tot de verleden tijd. Lees verder: Biljartbril
De standaard dikte voor carambole is 5 cm, vroeger werden zelfs lei platen van 7 cm gebruikt, tegenwoordig komen ook diktes van 4 cm voor.
Leisteen is een poreus materiaal en neemt hierdoor vocht op uit zijn omgeving, om dit te voorkomen wordt de leiplaat verwarmd zodat de snelheid van het laken niet wordt beïnvloedt door het vocht uit de leiplaat.
Leisteen (in het Engels: slate; in het Duits: Schiefer) is een metamorf gesteente dat gekenmerkt wordt door één duidelijke, dominante foliatie van afwisselende laagjes kwarts met veldspaat en laagjes mica. Dankzij deze foliatie heeft leisteen een sterke splijting en verbrokkelt het in dunne, plaatvormige brokken. Leisteen wordt in de natuur gevormd door de metamorfose van kleirijk sediment, zoals schalie of kleisteen. Het wordt veel als dakbedekking gebruikt, met name in gebieden waar het aan het oppervlak voorkomt, zoals in het zuiden van België en aangrenzende delen van Duitsland. Met name veel kerken hebben een leistenen dak.
Biljart leiplaten 3 stuks
De Leisteen op onze biljarts: De hebben elk jaar toch wel wat aandacht nodig, het op hoogte stellen, de overgangen controleren op vlakheid, kleine beschadigingen repareren, vlak schuren, stofvrij maken enz, enz.
Vorming
Leisteen kan in bepaalde gebieden in de bergen worden gevonden. Het ontstaat uit klei die onder druk in de loop van vele miljoenen jaren omgevormd wordt tot leisteen.
Dit gesteente bestaat uit dunne lagen steen waar een olieachtige vloeistof in zit.
Leisteen, een natuursteen, bestaat uit een compositie van verschillende sedimenten, die door samenspoeling van verschillende stoffen, waaronder kwarts, hematiet en pyriet, om er maar een paar te noemen, onder hoge druk zijn ontstaan.
Variaties
Er zijn diverse soorten leisteen, afhankelijk van de oorsprong. Belangrijke factoren zijn organisch gehalte, korrelgroottepercentages, vetgehalte enz. en ook andere eigenschappen als slijtvastheid, vorstbestendigheid, soortelijke massa en hardheid hangen hiermee samen.
Toepassingen
De toepassingen van leisteen zijn:
Onderplaten voor professionele biljarttafels
Bouwmateriaal voor dakbedekking (daklei)
Schrijfplankjes (schrijflei)
Schrijfstift om mee op een schrijfplankje te schrijven (griffellei)
De biljartkeu bestaat uit een groot aantal onderdelen namelijk de tip, de ferule, de shaft, de joint, de butt en de bumper. Al deze onderdelen zijn nodig om de biljartkeu optimaal te laten preseteren.
Pomerans van de biljartkeu
De keutip is de voorkant van de biljartkeu waar je de biljartbal mee raakt. In de biljartwereld noemt men dit de pomerans. Er is een verscheidenheid aan pomeransen met verschillende eigenschappen voor verscheidene situaties op de biljart tafel. De kleine pomerans heeft een diameter van negen millimeter en wordt het meest gebruikt bij snooker. De bredere pomerans heeft een diameter van ongeveer dertien millimeter en wordt voornamelijk bij het poolbiljart gebruikt. Hoe ronder en kleiner de pomerans hoe meer effect er aan de biljartbal kan worden gegeven. De biljarttip is meestal het onderdeel van de biljartkeu dat te maken heeft met de meeste slijtage. Een deel van de pomerans kan door veelvuldig gebruik gladde plekken krijgen die niet het gewenste schot kunnen leveren. Het is dus belangrijk om de pomerans goed te onderhouden en veel te krijten om dit soort situaties te voorkomen.
De shaft (top)
De keu shaft wordt ook wel de top genoemd. Er kan een verschil zitten in de manier hoe de topeind naar het uiteinde loopt. De zogenoemde pro taper heeft dezelfde diameter van de tip tot ongeveer 30 a 35 centimeter vanaf de tip kant. Pas daarna wordt de shaft breder. De European taper zal gelijkmatig steeds breder worden. De European taper is de bekendste en meeste gebruikte vorm bij keus. De meest gebruikte houtsoort voor het shaft is esdoornhout.
Het achtereind van de biljartkeu
Het merendeel van het gewicht zit in het achtereind van de biljartkeu. Een goede keu zal het gewicht hebben van het eigen hout en niet het gewicht wat is toegevoegd aan het onderstuk. Het onderstuk kan bestaan uit verschillende stukken. De speler kan zo verschillende lengtes er aanzetten of afhalen en het gewicht en de balans van de keu veranderen. De butt is meestal het meest decoratieve deel van de keu en er zijn duizenden designs waar een speler uit kan kiezen. De butt kan soms een omwikkeling bevatten van bijvoorbeeld linnen of leer voor de grip.
De keu bumper
Een keu bumper is er om de biljartkeu te beschermen tegen het stoten van de keu tegen de muur of vloer. Zonder de bumper kan de keu anders aanvoelen door gewicht en balans veranderingen bij het kaatsten van de bal.
Verlengen
Logoni heeft met het 3lobite systeem een perfect verlengsysteem ontworpen.
Gewicht
De belangrijkste eigenschap van een biljart is het gewicht. Een biljart moet massa hebben, want massa maakt energie. Om dit te bereiken, gebruiken we o.a. 5 cm. dikke leistenen platen in 3 delen van 160 kilo om vervoer en plaatsing te vergemakkelijken. Het geruisloze, massieve M.D.F. waarop de platen liggen, brengt het gewicht al gauw op 700 kilo. Poten, banden, houten lijstwerk en laken brengen het totaal gewicht van een biljart (115 x 230 cm.) op ongeveer een ton. De matchtafel weegt 1500 kilo
Verwarming
Drie tot vijf centimeter onder de leistenen platen zitten gloeispiralen van de verwarming. Hoe droger een biljart is, hoe beter het speelt. In verband met energieverbruik gebruiken we energiezuinige thermostaten. Tevens is het aan te raden om een biljart niet te dicht bij een deur (op de tocht) te plaatsen.
Vloer
Ook moet er aandacht worden besteedt aan de vloer. Een biljart staat het beste op een betonnen vloer, in zand gestort. Bij een vrijdragende vloer kan het nodig zijn, de vloer onder de poten van het biljart te steunen. Is de vloer van hout, dan worden er onder de poten van het biljart betonnen kolommen aangebracht.
Verlichting
De meest gangbare speelmaat is de “twee-dertiger” (kleine wedstrijdtafel) van 115×230 centimeter. Boven deze tafel behoren 2 lampen van elk 150W te hangen; precies boven de acquitpunten (afstootpunten) en 85 centimeter boven het blad. Boven een 284×142 biljart hangen 3 lampen. Schaduw wordt zo tot het minimum beperkt.
Ballen
Een bal gaat 500 speeluren mee. Daarna is de souplesse eruit. Bovendien slijten de ballen 1,5 mm. per jaar. Nieuwe ballen hebben een doorsnede van 61,5 mm.
Laken
Vroeger bestond een biljartlaken (meestal groen, maar ook leverbaar in andere kleuren) in hoofdzaak uit wol, tegenwoordig wordt er meer kunststof in verwerkt. Hoe meer kunststof, hoe sneller het laken. De basis is echter nog steeds wol, om een bepaalde rek/spanning er in te houden. Op een nieuw laken (op een veel bespeeld biljart gebeurt dit wel 2 keer per jaar) mag de eerste 24 uur niet gespeeld worden. Dit heeft te maken met de enorme spanning die op het laken staat. Bij de geringste beschadiging in de eerste 24 uur kan het laken spontaan scheuren.
Benodigde speelruimte
Speelmaat 105 x 210 cm ruimte 405 x 510 cm.
Speelmaat 115 x 230 cm ruimte 415 x 530 cm.
Speelmaat 142,25 x 284,50 cm ruimte 442 x 584 cm.
Dekeu of queue
Is een onmisbaar hulpmiddel voor het biljarten en dient om de speelbal in de juiste richting te dirigeren met een bepaalde snelheid en een gewenst effect. De keu is circa 140 cm lang en heeft aan het uiteinde een verstevigde dop om de bal mee te stoten, de zogenaamde pomerans, meestal van leer gemaakt.
De lengte van de keu is maximaal 150 cm, het gewicht van de keu is niet reglementair vastgelegd, evenals de doorsnee van de pomerans.
Gewicht
20 grams gewichtsring voor biljartkeu
Afhankelijk van de spelsoort kiezen spelers voor wat zwaardere of lichtere keu. De gewichten van de keu voor het libre-spel varieren van 470 tot 520 gram. De ene speler verlangt een lichte keu van zo ongeveer 480 gram en een andere speler wil perse een zware keu die soms even boven de 530 gram komt. Voor het zogenaamde “kleine spel” is een lichte keu aan te bevelen, voor de rondspeelballen (driebanden) nemen de meeste spelers liever een wat zwaardere keu.
Het gewicht van de keu zit hem in het achtereind, wat soms uit meerdere delen bestaat en door tussen deze delen metalen ringen te plaatsen kan men de keu naar eigen wens nog iets verzwaren. Dit kan ook worden toegepast om de keu beter in balans te brengen met bijvoorbeeld een andere top die wat zwaarder of lichter is. Lees verder: Keu (libre)
Mijn column van vorige maand riep weer eens voornamelijk vragen op over onderhoud en veroudering van biljartballen. Op een rijtje: Wat is de levensduur van biljartballen? Worden ballen na verloop van tijd (speeltijd) minder soepel? Verandert het gewicht en/of de diameter? 
De standaard dikte voor carambole is 5 cm, vroeger werden zelfs lei platen van 7 cm gebruikt, tegenwoordig komen ook diktes van 4 cm voor.
De keu of queue
