De oorsprong van het biljartspel is in nevelen gehuld.
Het meest lijkt het nog op een amalgaam van verscheidene antieke en middeleeuwse balspelen die tijdens de Renaissance samenvloeiden tot een spel op een omrande tafel gespeeld met twee ivoren ballen voortgeslagen door houten biljartstokken.
Een spel voor koningen, koninginnen, de adel, edelmogende burgerheren en niet te vergeten de clerus en waarbij vaak zwaar werd gegokt. Het spel won snel terrein. Koffiehuizen, musico’s, sociëteiten, bierlokalen en tenslotte de grand-café’s schaften zich – om haar clientèle te behagen – in de I8e en 19e eeuw aanvankelijk een, later meerdere biljarttafels aan.
Cafeetjes en kroegen konden niet achterblijven. Niet in het minst gevoed door de vele demonstraties van professionele biljartspelers uit het binnenland en verre buitenlanden werd het biljarten populair bij de middenklasse en tenslotte de gewone werkman.
De opkomst van het verenigingsleven vanaf het eind van de 19e eeuw leidde tot de oprichting van vele biljartclubs, waar men zich met gelijkgestemden in de avonduren kon verpozen. Rijke verenigingen soms, veelal aangesloten bij de in 1911 opgerichte Nederlandse Biljartbond.
En voor de arbeiders waren er de armeluiclubjes, al of niet onderdeel uitmakend van plaatselijke categorale koepels. Het spel floreerde vooral in de vijftiger en zestiger jaren van de afgelopen eeuw, maar raakte de laatste decennia in de grote steden – en zeker Amsterdam – door vergrijzing en gebrek aan nieuwe aanwas langzaam in de versukkeling. De komst van het pool en snooker kon het tij niet keren.
Verenigingen werden opgeheven, archieven bij het grof vuil gezet. Hoogste tijd om ontstaan en ontwikkeling van het spel vast te leggen en voor het eerst in een ruimer verband te plaatsen.
Over de schrijver: Frans van Lingen (Amsterdam, 1948 -), zelf een telg uit een familie van schrijnwerkers en biljartmakers verzamelde gedurende twee decennia veel, bijna verloren gewaand archiefmateriaal en verwante parafernalia van meerdere Amsterdamse biljartverenigingen. Dit leidde tot een overzicht van het spel waarbij de nadruk niet alleen ligt op de bekende namen maar ook op de maatschappelijk – culturele context waarbinnen het spel werd en wordt gespeeld, en waarbij de hoofdstad lange tijd voor zichzelf een leidende rol opeiste. Hij is beheerder van het archief van de Amsterdamse biljartvereniging H.E.T.-E.Y (1922-) en de vereniging Insulinde (1911-). Onderdeel van dit archief is een unieke verzameling foto’s en biljartaffiches uit de twintiger en dertiger jaren van de afgelopen eeuw welke hier voor het eerst integraal worden getoond.
“Encyclopedie van de Ereklasse. Historie van de Nederlandse biljartsport.” Voor dit kloeke werk van 815 bladzijden, rijkelijk geïllustreerd met honderden foto’s en prachtige verhalen, deed Cees 7 jaar intensief opzoekingswerk en reisde hij stad en land af.
Cees Sprangers beschrijft in het boek de Nederlandse biljartgeschiedenis en vervolgens in alfabetische volgorde de carrière van alle ere-klassers ooit in Nederland actief waaronder enkele Belgen. Het boek is in beperkte oplage gedrukt (300) en de laatste 25 exemplaren gaan nu de deur uit. Wil je dit unieke boek nog bestellen, het kost slechts € 50,- exclusief verzendkosten, neem dan rechtstreeks contact met Cees via ceessprangers@home.nl. (Cees Sprangers, Kanaalstraat 32, 5104 AC Dongen).
Interessant om weten is dat Cees ook op een Belgisch ei broedt.
Alleen daarom al verdient hij alle steun!
Historie van de Nederlandse biljartsport
geschreven door Cees Sprangers
815 bladzijden
formaat 170 x 240 mm
genaaid gebonden in een harde band en gedrukt
Drukkerij Gianotten te Tilburg
Jaar van uitgifte 2011
Taal: Nederlands
Uitgegeven ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Koninklijke Nederlandse Biljart Bond
o.a. een uitgebreid overzicht van biljarters die de afgelopen 100 jaar deelnamen aan de kampioenschappen in de Ereklasse
ontstaan van de KNBB en de ‘professeurs de billard’ en een beschouwing van de jaren 1940-45
Naar mijn mening is het kopen van een goed biljartboek, een van de beste mogelijkheden om aan goede uitleg en oefenstof te komen, met als uitgangspunt, dat wanneer u verder wilt komen een aantal lessen u goed op weg kunnen helpen.
Echter willen we een aantal voorbeelden met enige uitleg op deze site niet laten ontbreken.
Hier volgen binnenkort een paar belangrijke voorbeelden en links naar video’s en boeken.
Het nieuwe boek van Andreas Efler 300 toont speciale oplossingen in de drie-band verdeeld en onderverdeeld in verschillende categorieën. Toegelicht via een speciale symboliek, de auteur ontwikkelde de technologie schok in de Nederlandse en Franse taal.
‘Met een klein AOW’tje kun je geen sociaal leven bekostigen’
De Zwaluwse ouderen zitten niet achter de geraniums. Al meer dan dertig jaar lang komen ze elke middag samen in hun dorpshuis. Het succes van het inloophuis voor ouderen schuilt in de actieve vrijwilligers, zelf ook 65-plus. ‘Er is een grotere behoefte samen te zijn. Dat heeft misschien wel te maken met de slechte financiële situatie van veel ouderen.’
Inloophuis Den Domp bestaat al vanaf 1976, sinds een wethouder zich sterk heeft gemaakt voor een eigen plek voor ouderen in het dorp. Lage Zwaluwe heeft, net als de vijf omliggende dorpen die samengevoegd zijn in één gemeente: Drimmelen (Brabant), bovengemiddeld veel ouderen. Het oude schoolgebouw is een centrum van activiteit voor de senioren. Elke middag is er iets te doen, biljarten, handwerken, cursussen, kaartje leggen en meer. De Stichting Welzijn Ouderen van de gemeente Drimmelen ondersteunt het in-loophuis – ook in twee andere dorpen. In Lage Zwaluwe zijn de ouderen zelfvoorzienend: ‘We hebben alles zelf in de hand, kopen koffie en eten goedkoop in bij de supermarkt. En met een actieve club vrijwilligers organiseren we hier de boel,’ zegt Jan Luijten, voorzitter van de activiteitencommissie en actief in Den Domp vanaf het eerste uur.
Biljart en handwerk
In Den Domp is de activiteitenmiddag begonnen. De twee biljarttafels zijn populair bij de mannen. Een clubje zit te kaarten: rikken, zoiets als klaverjassen, maar dan in het zuidelijke deel van Nederland.
Aan een tafel zitten drie vrouwen te handwerken. Met onvermoede precisie knippen en plakken ze onderdeeltjes van plaatjes op een kaart. Het eindproduct is een driedimensionale ansichtkaart. Voor feesten en partijen: ‘Mijn dochter is 25 jaar getrouwd, daar maak ik deze kaart met rozen voor,’ zegt een mevrouw.
Activiteitenvoorzitter Jan Luijten legt uit hoe de biljartcompetitie in de regio Drimmelen werkt. Dit soort bijeenkomsten zijn ook belangrijk om het sociale leven van de senioren op de rails te houden, weet Jan Luijten als spin in het web van Den Domp. ‘Kijk, deze man, hij was drie jaar geleden opgegeven, kanker. Nu biljart hij elke week met ons, hij is er helemaal bovenop gekomen. Ik zie het zo vaak gebeuren. Mensen die opbloeien omdat ze aansluiting vinden in de activiteiten die ze kunnen doen. Laatst stond een man te springen van plezier voor zijn stoel, terwijl hij stijf en krom achter een rollater binnenkwam. Als je dat ziet, krijg je tranen in je ogen.’
Nauwe band
De senioren in Den Domp kennen elkaar allemaal. Uit het dorp, van de lagere school of omdat ze van jongs af buren zijn geweest, en hun ouders ook. De meesten zijn hier geboren en getogen. Je zou niet verwachten dat hier onder ouderen een gebrek aan sociale ontmoeting is. ‘De band tussen de mensen is nauwer dan in de stad,’ bevestigt Jan Luijten, ‘maar je moet ook een plek hebben om samen activiteiten te doen. Ik zie de laatste jaren het aantal deelnemers toenemen, de behoefte elkaar te ontmoeten is groter geworden. Dat heeft met de televisie te maken. De tv-programma’s zijn vooral op jongeren gericht.’ Jan Luijten denkt even na: ‘Het heeft ook te maken met de financiële situatie van mensen. Die is de laatste jaren echt slechter geworden. Ik doe vanuit de vakbond ook de belasting-aangifte voor mensen en ik zie dat veel meer 65-plussers maar afhankelijk zijn van alleen een klein AOW’tje. Dit is een arbeidersdorp, mensen hebben geen riant pensioen opgebouwd. In de gemeente zit 40 procent van de 65-plussers onder het minimuminkomen. Dan kan je geen uitgebreid sociaal leven met uitjes, reisjes en middagjes winkelen erop nahouden.’
‘Het inloophuis is voor mij de plek waar we samen kunnen komen,’ vindt Jan Luyten. Het is elke dag vol in Den Domp. ‘Je hoeft hier niet eenzaam te zijn, er is altijd wat te doen. Als ik niet meer uit de voeten kan, dan heb ik nog tijd zat om achter de geraniums te gaan zitten.’
