Een pomerans is één van de meest belangrijke onderdelen van een biljartkeu. Daarover  hoeven we niet eens te discussiëren.

Een, van een goede pomerans, voorziene cafékeu (uit één stuk), kan soms betere resultaten geven dan de allerduurste keu met een slechte pomerans.

Je hebt niet-gelaagde- en gelaagde pomeransen welke met lijm op de ferrule worden aangebracht

Over de niet-gelaagde pomeransen kunnen we kort zijn: Als je serieus biljart en in een competitie speelt, dan gebruik je dergelijke pomeransen niet. Je komt deze mindere pomeransen vaak nog tegen op cafékeus, en ook die haast versteend en meer dan 30 jaar oud zijn.

We gaan het hier enkel hebben over gelaagde pomeransen.
Eerst even een technische noot over gelaagde pomeransen: mogelijk dat je dan meer begrijpt waarom een goede pomerans zo veel meer kan betekenen op je biljartkeu tijdens de competitie en mogelijk ook het verschil kan maken tussen winst of verlies.

De hardheid van een pomerans :

Daar hebben we zeker al over gehoord, want we kennen: superzacht, zacht, medium en hard.

Als je aan twintig liefhebbers vraagt : wat is de hardheid van de pomerans op uw keu, dan is er menigeen die daar niet op kunnen antwoorden. Men hoort het donderen in Keulen. De meesten zeggen dan ook medium: omdat ze het antwoord gewoon niet weten. Als je dan vraagt, van welk merk is de pomerans op de keu: kijkt men je aan of men water ziet branden, dat is gewoonweg een vraag teveel. Echter aan de hand van het merk, zou je de hardheid kunnen vermoeden. (zie onderaan deze pagina een kolom met deze informatie)

Verder is een pomerans bij elke stoot, onderhevig aan slijtage en in het bijzonder bij de zachte- en superzachte pomeransen. Eigenlijk dient een pomerans minstens jaarlijks vervangen te worden. Je moet niet wachten met de vervanging tot er bijna niets meer over is, aan pomerans, op je biljartkeu. Als de pomerans te dus is kun je dus wel met het harde en scherpe beentje schade aan het laken veroorzaken, of je stoot een stuk van je beentje af op de nog hardere stootbal. Op tijd vervangen dus! Dit is gewoonweg onderhoud van je biljartkeu, precies hetzelfde, als het onderhoud van je auto. Dus ook de pomerans die lange tijd op een keu in een showroom heeft gestaan zal ik niet accepteren. Pomeransen moeten altijd in de originele verpakking onder de juiste omstandigheden worden opgeslagen om de kwaliteit te behouden.

Hoe kan je nu proberen “in perfecto” te spelen, als je de specifieke eigenschappen van de pomerans op je keu niet kent?

Wat is hardheid :

Wanneer een kracht inwerkt op een materiaal, dan gaat dit materiaal een tegenkracht ontwikkelen, volgens het principe: actie geeft altijd een reactie. Eigenlijk is het gewoonweg de toepassing van één van de basiswetten van de fysica.
Deze tegenkracht hangt, bij materialen onder meer af, van de chemische samenstelling en de onderlinge fysische elektronenconfiguratie van al de moleculen, waaruit het materiaal is samengesteld.
Men kan dus zeggen dat de hardheid van een materiaal, de weerstand is, die dat materiaal biedt, tegen een definitieve- en blijvende mechanische vervorming.

Als er met een keu, voorzien van een pomerans, een geringe kracht wordt uitgeoefend op het oppervlak van een biljartbal, dan zullen in princiepe beide voorwerpen, elastisch vervormen. Bij een pomerans zou je dat kunnen merken, bij een biljartbal veel minder, omdat deze ontzettend veel harder is. Als de uitwerking van de kracht is voltooid, dan nemen beide voorwerpen hun oorspronkelijke vorm terug in, … mits aftrek van een bepaald (zeer minimaal…) percentage slijtage aan de pomerans.

Als er bij de uitwerking van de bovengenoemde kracht, een definitieve vervorming optreedt van de pomerans, dan heeft de pomerans zijn “hardheid-punt” bereikt en overschreden. Er is dus geen sprake meer van een elastische vervorming. Zo kunnen zachte- of superzachte pomeransen, door de herhaalde (brute) kracht van de afstoot tijdens het spel, definitief vervormen en waarbij alle elasticiteit geheel of gedeeltelijk verdwenen is. Dergelijke pomeransen zullen dan minder goede uitgevoerde biljartstoten gaan opleveren. Men spreekt dan van een plastische vervorming.

Onderstaand, enkele afbeeldingen van de elastische vervorming van de pomerans, bij contact met de biljartbal en genomen met een hoge snelheidscamera.

De hardheid van pomeransen wordt vastgelegd in een schaal van 1 tot 100, waarbij 1 = zéér zéér zacht bv. gels en 100 = extra hard bv. eboniet rubber. Kauwgom heeft bv. een waarde van 20, een zachte rubberen band van een fiets = 25, de zachte wielen van skatebords = 78 en de harde wielen van skatebords = 98.

Om deze metingen uit te voeren gebruikt men meestal een durometer. Op onderstaande video kan je zien hoe dit bij Kamui verloopt:

En nog een meting van synthetische pomeransen voor mij wat minder bekende merken:

Geteste pomeransen hebben altijd een hardheidsscore tussen 55 en 100, waarbij:

– superzacht, een score heeft van 55-59, soms ook aangeduid op de pomerans met SS.
– zacht, een score heeft van 60-65, soms ook aangeduid op de pomerans met S.
– medium, een score heeft van 66-75, soms ook aangeduid op de pomerans met M.
– medium hard, een score heeft van 76-80
– hard, een score heeft van 81-85, soms ook aangeduid op de pomerans met H, en
– superhard, een score heeft van 86-100.

Vacuum laminatie proces:

Gelaagde pomeransen zijn samengesteld uit diverse lagen dierlijk leder, welke, met een geheime lijmsoort, aan elkaar zijn gelijmd.

Over de gebruikte lijm blijft men zéér vaag.

Nadeel van deze techniek is echter, dat de lijm in de diverse lagen van de pomerans, altijd microscopisch kleine luchtbellen bevat, ook al gebruikt men een drukplaat. Deze luchtbellen zouden, na het drogen van de lijm, blijvend gevangen zitten in de tussenlagen. Bij elke stoot met de keu, kunnen deze luchtbellen, door de impact van de pomerans op de biljartbal, microscopisch kleine scheurtjes veroorzaken in deze tussenlagen. Op termijn leidt dit tot echte breukjes in de tussenlagen van de pomerans, waardoor het biljartspel kan verstoord worden, door de minder goede werking van de pomerans, in zijn geheel.

Om dit te voorkomen, gaat men de gelijmde diverse lagen dierlijk leder, voor het drogen van de lijm, verpakken in een folie. Dit verpakt geheel wordt dan vacuüm gezogen met een pomp, waardoor ook de microscopisch kleine luchtbellen in de lijm, definitief verdwijnen. De combinatie met de atmosferische druk aan de buitenkant van de folie, doet hier uitstekend zijn werk.

Het looien van dierenhuiden:

Om pomeransen te maken, wordt veelal de huid van diersoorten gebruikt. Hoe jonger het dier, hoe fijner de struktuur van de huid.

Een dierenhuid, van een pas geslacht dier, is opgebouwd uit drie lagen : opperhuid, de lederhuid zelf en het onderhuids bindweefsel. Meestal wordt de opperhuid en het onderhuids bindweefsel verwijderd.

Varkenshuid heeft een grovere structuur in vergelijking met de huid van andere diersoorten, zoals runderen.

Voor het looiproces kunnen verschillende looistoffen gebruikt worden. Natuurlijke looistoffen zorgen voor een levendige uitstraling van het leer. Vaak wordt de natuurlijke stof galluszuur gebruikt. Maar er zijn ook andere plantaardige looistoffen: de zogenaamde catechinen. Tegenwoordig wordt er ook gebruik gemaakt van het chemisch looien, met name het looien met behulp van chroomzouten. Dit is wel erg belastend voor het milieu en voor de gezondheid van de mens.

LET OP: Pas op voor namaak: Ook in de biljartwereld heeft namaak reeds een plaats gevonden.

Pomerans Hardheid sortering op hardheidsscore	Score	Prijs in 2016	Waardering in sterren	Gelaagd
Porper Ram Soft	54,0
Porper Ram Medium	55,0
Elk master zacht (runderleer)	60,0	€ 2,00	***	Nee
Silver King	60,3
Blue Knight	61,2
Karomi Black Pearl superzacht	61,4	€ 7,95		Ja
Ultraskin Pro	61,8
Thomas superzacht	62,2	€ 16,50		Ja
Ultraskin superzacht	62,2
Rocket zacht	62,4
Moori zacht	63,8	€ 11,95	*****	Ja
Black King zacht	64,1
Thomas zacht	64,8	€ 16,50		Ja
Ultraskin zacht	64,8
Karomi bruin superzacht	65,4	€ 7,95		Ja
Kamui original superzacht	66,0	€ 18,00		Ja
Zan Plus zacht	66,3
Royal Oak zacht	66,5	€ 1,00		Nee
Molavia zacht	66,6
Nili zacht	67,4
Kamui black superzacht	68,0	€ 16,50		Ja
Da Vinci Renzline zacht	68,7	€ 8,00		Ja
Black Heart zacht	68,8
Aramith gelaagde pomerans zacht	69,0	€ 14,50		Ja
Buffalo Diamond (runderleer)	69,8
Kamui original zacht	70,0	€ 16,95	****	Ja
32 X Medium	72,0
Kamui black zacht	72,0	€ 16,50	*****	Ja
Morakami superzacht	72,0
Porper Ram Hard	72,0
Thomas medium	72,1	€ 16,50		Ja
Ultraskin medium	72,1
Molavia medium	73,5
Da Vinci Renzline medium	73,6	€ 8,00		Ja
Black King medium	73,6
Tiger Onyx	74,0	€ 19,25
Super Pro medium	74,0
Longoni Fuji zacht	74,2	€ 14,00	****	Ja
Bentley	74,2
Moori medium	74,2	€ 11,95	****	Ja
Morakami zacht	74,3
Tiger Everest medium	74,5
Aramith gelaagde pomerans medium	74,6	€ 14,50	****	Ja
Explore	74,7
Pomerans G2 zacht	74,8	€ 17,50
Kamui original medium	75,0	€ 16,95	***	Ja
Hirano zacht	75,2
Predator Victory zacht	75,3	€ 9,25		Ja
Flying Pig	75,7
Wizard medium	75,7	€ 8,95
32 X Hard	76,0
Thomas medium hard	76,6	€ 16,50		Ja
Black Heart medium	76,6
Ultraskin hard	76,6
Triumph	76,9	€ 1,95
Sumo medium	77,0
Black Diamond	77,4
Tiger Emerald medium (hard)	77,5	€ 5,00		Ja
Tiger Sniper	77,8
Zan Plus medium	77,8
Le Professional medium (hard) (runderleer)	78,0	€ 1,50		Nee
Kamui black medium	78,0	€ 21,95	****	Ja
Longoni Fuji medium	78,2	€ 14,00	***	Ja
Stingray	78,4
Thomas hard	78,7	€ 16,50		Ja
Ultraskin extra hard	78,7
Nili medium	79,1
Laperti medium	79,7
Predator Victory medium	79,8	€ 9,25		Ja
Talisman zacht	79,9
Oliver Stops 3000	80,0
Tiger Great White	80,0
Pomerans G2 medium	80,2	€ 17,50		Ja
Wizard hard	80,3	€ 8,95		Ja
Tiger Dynamite hard	80,8
Molavia hard	80,9
Water Buffalo Pro	81,2	€ 2,95		Nee
Morakami medium	81,3
Triangle medium hard (runderleer)	81,4	€ 1,00		Nee
Da Vinci Renzline hard	81,9	€ 8,00	***	Ja
Kamui original hard	82,0	€ 16,95	****	Ja
Sumo hard	82,0
Poison sarin	82,0
Moori hard	82,7	€ 11,95	****	Ja
BSE (niet de koeienziekte Creutzfeldt-Jakob)	83,0
Black King hard	83,1
Aramith gelaagde pomerans hard	83,2	€ 14,50	***	Ja
Virgin	83,3
Nili hard	83,5
Talisman medium	83,5
Laperti hard	83,7
Longoni Fuji hard	83,8	€ 14,00	***	Ja
Predator Victory hard	84,3	€ 9,25		Ja
Talisman hard	84,4
Hirano medium	84,8
Kamui black hard	85,0	€ 21,95	****	Ja
Pomerans G2 hard	85,5	€ 17,50		Ja
Laperti Bakelite	86,0
Magnum High Impact	86,0
Oliver Stops 4000	86,0
Scorpion	86,8
Zan Plus hard	87,4
Morakami hard	87,5
Magic Jump/Break	88,0
No Name Tip	88,0
Le Professional hard (runderleer)	88,2	€ 1,50	***	Nee
Black Heart hard	88,2
Talisman extra hard	88,7
Atlas Canvas Phenolic	89,0
White Diamond	90,0
Blue Elf	90,4
Hirano hard	90,6
Triangle hard (runderleer)	91,0	€ 1,00		Nee
Bakelite Phenolic	92,0
XO	93,0
Raven Black	94,0
Lily	95,0
Picone White Diamond	95,0
Samsara	95,5
Raven Green	96,0
Raven White	96,0
Wengler	96,0
Barringer Jump/Break	97,0
Bunjee	97,0
Fiber Jump/Break	97,0
Tiger Icebreaker Extreme	97,0
Tiger Jump Break	98,0	€ 17,50		Ja
Laperti zéér hard	99,0

Uw bevindingen op en aanmerkingen zijn welkom.