Een pomerans is één van de meest belangrijke onderdelen van een biljartkeu. Daarover hoeven we niet eens te discussiëren.
Een, van een goede pomerans, voorziene cafékeu (uit één stuk), kan soms betere resultaten geven dan de allerduurste keu met een slechte pomerans.
Je hebt niet-gelaagde- en gelaagde pomeransen welke met lijm op de ferrule worden aangebracht
Over de niet-gelaagde pomeransen kunnen we kort zijn: Als je serieus biljart en in een competitie speelt, dan gebruik je dergelijke pomeransen niet. Je komt deze mindere pomeransen vaak nog tegen op cafékeus, en ook die haast versteend en meer dan 30 jaar oud zijn.
We gaan het hier enkel hebben over gelaagde pomeransen.
Eerst even een technische noot over gelaagde pomeransen: mogelijk dat je dan meer begrijpt waarom een goede pomerans zo veel meer kan betekenen op je biljartkeu tijdens de competitie en mogelijk ook het verschil kan maken tussen winst of verlies.
De hardheid van een pomerans :
Daar hebben we zeker al over gehoord, want we kennen: superzacht, zacht, medium en hard.
Als je aan twintig liefhebbers vraagt : wat is de hardheid van de pomerans op uw keu, dan is er menigeen die daar niet op kunnen antwoorden. Men hoort het donderen in Keulen. De meesten zeggen dan ook medium: omdat ze het antwoord gewoon niet weten. Als je dan vraagt, van welk merk is de pomerans op de keu: kijkt men je aan of men water ziet branden, dat is gewoonweg een vraag teveel. Echter aan de hand van het merk, zou je de hardheid kunnen vermoeden. (zie onderaan deze pagina een kolom met deze informatie)
Verder is een pomerans bij elke stoot, onderhevig aan slijtage en in het bijzonder bij de zachte- en superzachte pomeransen. Eigenlijk dient een pomerans minstens jaarlijks vervangen te worden. Je moet niet wachten met de vervanging tot er bijna niets meer over is, aan pomerans, op je biljartkeu. Als de pomerans te dus is kun je dus wel met het harde en scherpe beentje schade aan het laken veroorzaken, of je stoot een stuk van je beentje af op de nog hardere stootbal. Op tijd vervangen dus! Dit is gewoonweg onderhoud van je biljartkeu, precies hetzelfde, als het onderhoud van je auto. Dus ook de pomerans die lange tijd op een keu in een showroom heeft gestaan zal ik niet accepteren. Pomeransen moeten altijd in de originele verpakking onder de juiste omstandigheden worden opgeslagen om de kwaliteit te behouden.
Hoe kan je nu proberen “in perfecto” te spelen, als je de specifieke eigenschappen van de pomerans op je keu niet kent?
Wat is hardheid :
Wanneer een kracht inwerkt op een materiaal, dan gaat dit materiaal een tegenkracht ontwikkelen, volgens het principe: actie geeft altijd een reactie. Eigenlijk is het gewoonweg de toepassing van één van de basiswetten van de fysica.
Deze tegenkracht hangt, bij materialen onder meer af, van de chemische samenstelling en de onderlinge fysische elektronenconfiguratie van al de moleculen, waaruit het materiaal is samengesteld.
Men kan dus zeggen dat de hardheid van een materiaal, de weerstand is, die dat materiaal biedt, tegen een definitieve- en blijvende mechanische vervorming.
Als er met een keu, voorzien van een pomerans, een geringe kracht wordt uitgeoefend op het oppervlak van een biljartbal, dan zullen in princiepe beide voorwerpen, elastisch vervormen. Bij een pomerans zou je dat kunnen merken, bij een biljartbal veel minder, omdat deze ontzettend veel harder is. Als de uitwerking van de kracht is voltooid, dan nemen beide voorwerpen hun oorspronkelijke vorm terug in, … mits aftrek van een bepaald (zeer minimaal…) percentage slijtage aan de pomerans.
Als er bij de uitwerking van de bovengenoemde kracht, een definitieve vervorming optreedt van de pomerans, dan heeft de pomerans zijn “hardheid-punt” bereikt en overschreden. Er is dus geen sprake meer van een elastische vervorming. Zo kunnen zachte- of superzachte pomeransen, door de herhaalde (brute) kracht van de afstoot tijdens het spel, definitief vervormen en waarbij alle elasticiteit geheel of gedeeltelijk verdwenen is. Dergelijke pomeransen zullen dan minder goede uitgevoerde biljartstoten gaan opleveren. Men spreekt dan van een plastische vervorming.
Onderstaand, enkele afbeeldingen van de elastische vervorming van de pomerans, bij contact met de biljartbal en genomen met een hoge snelheidscamera.
De hardheid van pomeransen wordt vastgelegd in een schaal van 1 tot 100, waarbij 1 = zéér zéér zacht bv. gels en 100 = extra hard bv. eboniet rubber. Kauwgom heeft bv. een waarde van 20, een zachte rubberen band van een fiets = 25, de zachte wielen van skatebords = 78 en de harde wielen van skatebords = 98.
Om deze metingen uit te voeren gebruikt men meestal een durometer. Op onderstaande video kan je zien hoe dit bij Kamui verloopt:
En nog een meting van synthetische pomeransen voor mij wat minder bekende merken:
Geteste pomeransen hebben altijd een hardheidsscore tussen 55 en 100, waarbij:
– superzacht, een score heeft van 55-59, soms ook aangeduid op de pomerans met SS.
– zacht, een score heeft van 60-65, soms ook aangeduid op de pomerans met S.
– medium, een score heeft van 66-75, soms ook aangeduid op de pomerans met M.
– medium hard, een score heeft van 76-80
– hard, een score heeft van 81-85, soms ook aangeduid op de pomerans met H, en
– superhard, een score heeft van 86-100.
Vacuum laminatie proces:
Gelaagde pomeransen zijn samengesteld uit diverse lagen dierlijk leder, welke, met een geheime lijmsoort, aan elkaar zijn gelijmd.
Over de gebruikte lijm blijft men zéér vaag.
Nadeel van deze techniek is echter, dat de lijm in de diverse lagen van de pomerans, altijd microscopisch kleine luchtbellen bevat, ook al gebruikt men een drukplaat. Deze luchtbellen zouden, na het drogen van de lijm, blijvend gevangen zitten in de tussenlagen. Bij elke stoot met de keu, kunnen deze luchtbellen, door de impact van de pomerans op de biljartbal, microscopisch kleine scheurtjes veroorzaken in deze tussenlagen. Op termijn leidt dit tot echte breukjes in de tussenlagen van de pomerans, waardoor het biljartspel kan verstoord worden, door de minder goede werking van de pomerans, in zijn geheel.
Om dit te voorkomen, gaat men de gelijmde diverse lagen dierlijk leder, voor het drogen van de lijm, verpakken in een folie. Dit verpakt geheel wordt dan vacuüm gezogen met een pomp, waardoor ook de microscopisch kleine luchtbellen in de lijm, definitief verdwijnen. De combinatie met de atmosferische druk aan de buitenkant van de folie, doet hier uitstekend zijn werk.
Het looien van dierenhuiden:
Om pomeransen te maken, wordt veelal de huid van diersoorten gebruikt. Hoe jonger het dier, hoe fijner de struktuur van de huid.
Een dierenhuid, van een pas geslacht dier, is opgebouwd uit drie lagen : opperhuid, de lederhuid zelf en het onderhuids bindweefsel. Meestal wordt de opperhuid en het onderhuids bindweefsel verwijderd.
Varkenshuid heeft een grovere structuur in vergelijking met de huid van andere diersoorten, zoals runderen.
Voor het looiproces kunnen verschillende looistoffen gebruikt worden. Natuurlijke looistoffen zorgen voor een levendige uitstraling van het leer. Vaak wordt de natuurlijke stof galluszuur gebruikt. Maar er zijn ook andere plantaardige looistoffen: de zogenaamde catechinen. Tegenwoordig wordt er ook gebruik gemaakt van het chemisch looien, met name het looien met behulp van chroomzouten. Dit is wel erg belastend voor het milieu en voor de gezondheid van de mens.
LET OP: Pas op voor namaak: Ook in de biljartwereld heeft namaak reeds een plaats gevonden.
| Pomerans Hardheid sortering op hardheidsscore | Score | Prijs in 2016 | Waardering in sterren | Gelaagd |
| Porper Ram Soft | 54,0 | |||
| Porper Ram Medium | 55,0 | |||
| Elk master zacht (runderleer) | 60,0 | € 2,00 | *** | Nee |
| Silver King | 60,3 | |||
| Blue Knight | 61,2 | |||
| Karomi Black Pearl superzacht | 61,4 | € 7,95 | Ja | |
| Ultraskin Pro | 61,8 | |||
| Thomas superzacht | 62,2 | € 16,50 | Ja | |
| Ultraskin superzacht | 62,2 | |||
| Rocket zacht | 62,4 | |||
| Moori zacht | 63,8 | € 11,95 | ***** | Ja |
| Black King zacht | 64,1 | |||
| Thomas zacht | 64,8 | € 16,50 | Ja | |
| Ultraskin zacht | 64,8 | |||
| Karomi bruin superzacht | 65,4 | € 7,95 | Ja | |
| Kamui original superzacht | 66,0 | € 18,00 | Ja | |
| Zan Plus zacht | 66,3 | |||
| Royal Oak zacht | 66,5 | € 1,00 | Nee | |
| Molavia zacht | 66,6 | |||
| Nili zacht | 67,4 | |||
| Kamui black superzacht | 68,0 | € 16,50 | Ja | |
| Da Vinci Renzline zacht | 68,7 | € 8,00 | Ja | |
| Black Heart zacht | 68,8 | |||
| Aramith gelaagde pomerans zacht | 69,0 | € 14,50 | Ja | |
| Buffalo Diamond (runderleer) | 69,8 | |||
| Kamui original zacht | 70,0 | € 16,95 | **** | Ja |
| 32 X Medium | 72,0 | |||
| Kamui black zacht | 72,0 | € 16,50 | ***** | Ja |
| Morakami superzacht | 72,0 | |||
| Porper Ram Hard | 72,0 | |||
| Thomas medium | 72,1 | € 16,50 | Ja | |
| Ultraskin medium | 72,1 | |||
| Molavia medium | 73,5 | |||
| Da Vinci Renzline medium | 73,6 | € 8,00 | Ja | |
| Black King medium | 73,6 | |||
| Tiger Onyx | 74,0 | € 19,25 | ||
| Super Pro medium | 74,0 | |||
| Longoni Fuji zacht | 74,2 | € 14,00 | **** | Ja |
| Bentley | 74,2 | |||
| Moori medium | 74,2 | € 11,95 | **** | Ja |
| Morakami zacht | 74,3 | |||
| Tiger Everest medium | 74,5 | |||
| Aramith gelaagde pomerans medium | 74,6 | € 14,50 | **** | Ja |
| Explore | 74,7 | |||
| Pomerans G2 zacht | 74,8 | € 17,50 | ||
| Kamui original medium | 75,0 | € 16,95 | *** | Ja |
| Hirano zacht | 75,2 | |||
| Predator Victory zacht | 75,3 | € 9,25 | Ja | |
| Flying Pig | 75,7 | |||
| Wizard medium | 75,7 | € 8,95 | ||
| 32 X Hard | 76,0 | |||
| Thomas medium hard | 76,6 | € 16,50 | Ja | |
| Black Heart medium | 76,6 | |||
| Ultraskin hard | 76,6 | |||
| Triumph | 76,9 | € 1,95 | ||
| Sumo medium | 77,0 | |||
| Black Diamond | 77,4 | |||
| Tiger Emerald medium (hard) | 77,5 | € 5,00 | Ja | |
| Tiger Sniper | 77,8 | |||
| Zan Plus medium | 77,8 | |||
| Le Professional medium (hard) (runderleer) | 78,0 | € 1,50 | Nee | |
| Kamui black medium | 78,0 | € 21,95 | **** | Ja |
| Longoni Fuji medium | 78,2 | € 14,00 | *** | Ja |
| Stingray | 78,4 | |||
| Thomas hard | 78,7 | € 16,50 | Ja | |
| Ultraskin extra hard | 78,7 | |||
| Nili medium | 79,1 | |||
| Laperti medium | 79,7 | |||
| Predator Victory medium | 79,8 | € 9,25 | Ja | |
| Talisman zacht | 79,9 | |||
| Oliver Stops 3000 | 80,0 | |||
| Tiger Great White | 80,0 | |||
| Pomerans G2 medium | 80,2 | € 17,50 | Ja | |
| Wizard hard | 80,3 | € 8,95 | Ja | |
| Tiger Dynamite hard | 80,8 | |||
| Molavia hard | 80,9 | |||
| Water Buffalo Pro | 81,2 | € 2,95 | Nee | |
| Morakami medium | 81,3 | |||
| Triangle medium hard (runderleer) | 81,4 | € 1,00 | Nee | |
| Da Vinci Renzline hard | 81,9 | € 8,00 | *** | Ja |
| Kamui original hard | 82,0 | € 16,95 | **** | Ja |
| Sumo hard | 82,0 | |||
| Poison sarin | 82,0 | |||
| Moori hard | 82,7 | € 11,95 | **** | Ja |
| BSE (niet de koeienziekte Creutzfeldt-Jakob) | 83,0 | |||
| Black King hard | 83,1 | |||
| Aramith gelaagde pomerans hard | 83,2 | € 14,50 | *** | Ja |
| Virgin | 83,3 | |||
| Nili hard | 83,5 | |||
| Talisman medium | 83,5 | |||
| Laperti hard | 83,7 | |||
| Longoni Fuji hard | 83,8 | € 14,00 | *** | Ja |
| Predator Victory hard | 84,3 | € 9,25 | Ja | |
| Talisman hard | 84,4 | |||
| Hirano medium | 84,8 | |||
| Kamui black hard | 85,0 | € 21,95 | **** | Ja |
| Pomerans G2 hard | 85,5 | € 17,50 | Ja | |
| Laperti Bakelite | 86,0 | |||
| Magnum High Impact | 86,0 | |||
| Oliver Stops 4000 | 86,0 | |||
| Scorpion | 86,8 | |||
| Zan Plus hard | 87,4 | |||
| Morakami hard | 87,5 | |||
| Magic Jump/Break | 88,0 | |||
| No Name Tip | 88,0 | |||
| Le Professional hard (runderleer) | 88,2 | € 1,50 | *** | Nee |
| Black Heart hard | 88,2 | |||
| Talisman extra hard | 88,7 | |||
| Atlas Canvas Phenolic | 89,0 | |||
| White Diamond | 90,0 | |||
| Blue Elf | 90,4 | |||
| Hirano hard | 90,6 | |||
| Triangle hard (runderleer) | 91,0 | € 1,00 | Nee | |
| Bakelite Phenolic | 92,0 | |||
| XO | 93,0 | |||
| Raven Black | 94,0 | |||
| Lily | 95,0 | |||
| Picone White Diamond | 95,0 | |||
| Samsara | 95,5 | |||
| Raven Green | 96,0 | |||
| Raven White | 96,0 | |||
| Wengler | 96,0 | |||
| Barringer Jump/Break | 97,0 | |||
| Bunjee | 97,0 | |||
| Fiber Jump/Break | 97,0 | |||
| Tiger Icebreaker Extreme | 97,0 | |||
| Tiger Jump Break | 98,0 | € 17,50 | Ja | |
| Laperti zéér hard | 99,0 |