De oorsprong van het biljartspel is in nevelen gehuld.

Het meest lijkt het nog op een amalgaam van verscheidene antieke en middeleeuwse balspelen die tijdens de Renaissance samenvloeiden tot een spel op een omrande tafel gespeeld met twee ivoren ballen voortgeslagen door houten biljartstokken.

Een spel voor koningen, koninginnen, de adel, edelmogende burgerheren en niet te vergeten de clerus en waarbij vaak zwaar werd gegokt. Het spel won snel terrein. Koffiehuizen, musico’s, sociëteiten, bierlokalen en tenslotte de grand-café’s schaften zich – om haar clientèle te behagen – in de I8e en 19e eeuw aanvankelijk een, later meerdere biljarttafels aan.

Cafeetjes en kroegen konden niet achterblijven. Niet in het minst gevoed door de vele demonstraties van professionele biljartspelers uit het binnenland en verre buitenlanden werd het biljarten populair bij de middenklasse en tenslotte de gewone werkman.

De opkomst van het verenigingsleven vanaf het eind van de 19e eeuw leidde tot de oprichting van vele biljartclubs, waar men zich met gelijkgestemden in de avonduren kon verpozen. Rijke verenigingen soms, veelal aangesloten bij de in 1911 opgerichte Nederlandse Biljartbond.

En voor de arbeiders waren er de armeluiclubjes, al of niet onderdeel uitmakend van plaatselijke categorale koepels. Het spel floreerde vooral in de vijftiger en zestiger jaren van de afgelopen eeuw, maar raakte de laatste decennia in de grote steden – en zeker Amsterdam – door vergrijzing en gebrek aan nieuwe aanwas langzaam in de versukkeling. De komst van het pool en snooker kon het tij niet keren.

Verenigingen werden opgeheven, archieven bij het grof vuil gezet. Hoogste tijd om ontstaan en ontwikkeling van het spel vast te leggen en voor het eerst in een ruimer verband te plaatsen.

Over de schrijver: Frans van Lingen (Amsterdam, 1948 -), zelf een telg uit een familie van schrijnwerkers en biljartmakers verzamelde gedurende twee decennia veel, bijna verloren gewaand archiefmateriaal en verwante parafernalia van meerdere Amsterdamse biljartverenigingen. Dit leidde tot een overzicht van het spel waarbij de nadruk niet alleen ligt op de bekende namen maar ook op de maatschappelijk – culturele context waarbinnen het spel werd en wordt gespeeld, en waarbij de hoofdstad lange tijd voor zichzelf een leidende rol opeiste. Hij is beheerder van het archief van de Amsterdamse biljartvereniging H.E.T.-E.Y (1922-) en de vereniging Insulinde (1911-). Onderdeel van dit archief is een unieke verzameling foto’s en biljartaffiches uit de twintiger en dertiger jaren van de afgelopen eeuw welke hier voor het eerst integraal worden getoond.

• Auteur: Frans van Lingen i.s.m. U2pi
• Plaats: Amsterdam
• Jaar: 2014
• ISBN: 978-90-8759-414-6
• Omslag: Hardcover A4-formaat
• Pagina’s: 514
• Illustraties: 450, waarvan ca. 60 in kleur
• Met literatuuropgave en register